Bolu'da ve Batı Karadeniz bölgesinde ekonomik bir öneme sahip olan yenilebilir doğal ve kültür mantarlarla ilgili, Prof. Dr. Nusret Zencirci ve Uzman Biyolog Hande Yılmaz, 2012 yılında tanımlamalarından, pazarlamalarına kadar etnomikolojik bir yaklaşımla araştıran çalışmalara başlamış.
Resim 1. Lepista nuda (mavi-mor cincile), Boletus edulis (ayı mantarı), Agaricus campestris (içi kızıl).
Abant İzzet Baysal Üniversitesi (AİBÜ), Bolu Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü'nden Prof.Dr. Nusret Zencirci; Doğrudan ya da dolaylı olarak ekonomik, sosyal ve kültürel değerleri bilinmekte ancak etnomikolojik çalışmaları sınırlı tanımlanmaları yetersizdir. İklimin elverişli, mantarların genetik çeşitliliğinin zengin oluşu bölgede bu konuda bir araştırma yapma ihtiyacını doğurmuştur” diye belirtiyor.
Resim 2. Kanlıca-Lactarius deliciosus.
Araştırma 2015 yılında ulusal kongre ve sempozyumlarda poster ve sözlü olarak sunulmuş, 2016'da U.S.A, New York Botanical Garden, EconomicBotany adlı dergide, uluslararası bir araştırma makalesi olarak- yayınlanmış. Çalışmada, 475 orman köy hanesi yer almış. Veriler yarı-yapılandırılmış ucu açık bir anketle yüz yüze toplanmış. Farklı yöresel pazarlara da 70 saha gezisi yapılmış. Elde edilen veriler istatistiksel – bilimselliğini güçlendirmek amacıyla- olarak değerlendirilmiş. Araştırma sonucunda, 15 familyadan 34 mantar türü saptanmış.
Resim 3.Pleurotus ostreatus(istiridye, kavak mantarı)
Türlerin anlaşılır olmalarını sağlamak amacıyla bilimsel isimlendirmelerinin yanında yöresel (folk) isimleri ile verilmiş ve 170'ten fazla yöresel isimden oluşan bir veri tabanı oluşturulmuş. İkisi kültür -(Agaricusbisporus (Beyaz şapkalı, kültür mantarı), Pleurotusostreatus (İstiridye, karakulak, kavak, kayın, kütük, midye, yaprak) ve diğer otuz ikisi doğal olan mantarlarla ilgili yerel veriler kaydedilmiş. Kültür mantarları için üç, doğal mantarlar için iki farklı pazarlama kanalı tanımlanmış.
Resim 4.Morchella spp. Kuzu göbeği
Prof.Dr. Nusret Zencirci; Bu araştırmayla ile Batı Karadeniz bölgesindeki yerel ya da yurt dışı pazara ilişkin potansiyel kazanç fiyatlarının belirlenmesi, yenilebilen doğal ya da kültür mantarlarının temel pazarlama kanalının ortaya konulması, satıcıların sosyo-demografik karakterlerinin belirlenmesi, doğal mantarlara alternatif bir ürün olarak bölgedeki mantar kültürünün tanıtılması, yeni üretici ve girişimcilerin kültür mantarı yetiştiriciliğine teşvik edilmesi amaçlanmıştır.. Taze veya kurutulmuş halde yurt dışına (İtalya, Belçika, Hollanda) satışı yapılan tek tür kuzugöbeğidir. (Morchella spp.) 1 kg= 400-450 TL. En sevilen ve ekonomik olarak tercih edilen ise kanlıcadır. (Lactarius deliciosus, Lactarius salmonicolor)1 kg=20-25 TL. ”diye belirtiyor.
Batı Karadeniz Bölgesi'nin çeşitli yöresel pazarlarında satılan, üretilen, tüketilen otuz dört mantarın ayrı ayrı değerlendirilmesi gerekliliğini vurgulayan Prof.Dr. Nusret Zencirci, bu mantarların:
Agaricus bisporus -Beyaz şapkalı, kültür mantarı
Agaricus campestris -İçi kızıl, çayır, çimen
Amanita caesarea -Altın yumurta, duvaklıca, gelin, gelincik, geyik göbeği, imparator, padişah, sarı göbelek, yumurta mantarı,yumurta sarısı.
Boletus badius-Ayıca
Boletus edulis -Ayı, ayıboku, ayköşkü, çörek, fesleğen, feslek, feslik
Calocybe gambosa -Kokarca
Cantharellus cibarius -Bal kadın, cüce kız, horoz ibiği, kaz ayağı, sarı kız, tavuk ayağı, tavuk bacağı, tavuk kirmiti
Chroogomphus rutilus -Çam kabara, geyik mantarı, geyik sütü
Clitocybe geotropa -Sütsüz mantar, ebişke, etçe, et melkisi, malkadın, melkadın
Coprinus comatus -Söbelen, mürekkep, pösteki
Craterellus cornucopioides - Borazan, horoz, hunihoroz
Craterellus tubaeformis -Civciv ayağı, civciv bacağı
Hericium coralloides -Dede Sakalı, mercan, sakal, tellice
Hydnum repandum-Sığır dili
Lactarius deliciosus -Kanlıca, kara kanlıca, çam kanlıcası
Lactarius glyciosmus -Ebişek, fındık kirmiti, fındık mantarı
Lactarius piperatus -Acı, acılı, ak melki, biberli, biberlice, koç, koçak, sütlüce, sütlü koç
Lactarius salmonicolor -Kanlıca, al kanlıca, köknar mantarı, küner kanlıcası
Lactarius volemus- Geyik mantarı, geyik kirmiti, geyiksırası, geyik sütü, sütliyen
Lepista nuda- Mavi cincile, mavi kanlıca, mor cincile, mor mantar
Macrolepiota procera- Dede, dedebört, dedebörük, dedemen, kartal kanadı, şalvarlı, şemsiye, turnabacağı
Marasmius oreades -Cincile, Mıh başı, mıhlıca, mıhtepesi
Morchella conica -Kuzu göbeği, kuzu kulağı, kuzu mantarı
Morchella deliciosa -Kuzu göbeği
Morchella elata -Kuzu göbeği
Morchella esculenta (L.) Pers. -Göbelen, kuzu göbeği
Morchella esculenta var. rotunda -Kuzu göbeği
Pleurotus ostreatus -İstiridye, karakulak, kavak, kayın, kütük, midye, yaprak
Ramaria botrytis -Erişte, gelin teli, gelin tırnağı, halı saçağı, keçi sakalı, kedi tırnağı, saçaklı, tellice, teltel
Ramaria flava-Tellice, hanımeli
Russula chloroides-Kayışkıran
Russula delica -Ak çıntar, güz kirmiti
Sparassis crispa -Saçaklı, kıvırcık, marul, karnabahar, erişte
Tricholoma terreum-Karaca, karacakulak, karagörece, kız, karakız, karakulak, Karaoğlan”
Olduğunu belirterek, Batı Karadeniz'in mantar zenginliğinin, ister toplama yoluyla, ister kültüre alma yöntemleri geliştirerek, üreticiye bu şekilde yeni kazanç sağlama yollarının geliştirilmesi yararlı olacaktır.”diye ifade ediyor.
Sevgi ve saygılarımla…
Fatma Marmara
