İşveren hatası ya da işçinin ihmali sonucunda sigortasız çalışan kesimde büyük bir artış yaşanıyor. Sigortasız çalışanlar ve aileleri bu nedenle ömür boyu maddi sıkıntı yaşıyor ve emeklilik güvencesi hakkından mahrum kalabiliyor.
Çalışan kişi sigortalı çalışmaya devam ederken asgari prim gün sürelerini tamamlarsa kişi çalışırken ya da işsizken hayatını kaybettiğinde eşine ve çocuklarına dul ve yetim aylığı bağlanabilir.
ASGARİ PRİM GÜNÜ KİM İÇİN NE KADAR?
Emekli Sandığı (4/c) ve BAĞ-KUR (4/b) statüsünde en az 1800 gündür. SSK’da (4/a) ise en az 5 yıldan beri sigortalı olup toplam 900 prim günü şartı aranıyor.
BAĞ-KUR’lular için bu şartlara ilaveten prim borcunun bulunmaması gerekiyor. SSK’lı çalışanların primlerinin ödenmesinden işveren sorumlu olduğu için onlarda primlerin ödenmesi değil, Sosyal Güvenlik Kurumu’na primlerin bildirilmesi yeterli bulunuyor.
Emekli Sandığı’nda 2008 yılına kadar ölüm aylığı bağlanabilmesi için 3600 prim gününün doldurulması şartı aranıyordu. 2008 yılında yürürlüğe giren 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile Emekli Sandığı’nda ölüm aylığı bağlanabilmesi için asgari prim günü 1800’e indirilerek BAĞ-KUR ile eşitlendi.
İŞ KAZASI SONRASI ÖLÜM AYLIĞI HAKKI
SSK’lıların asgari prim günü hesabında askerlik veya doğum borçlanması gibi süreler dikkate alınmaz. Eksik prim günü bulunan SSK’lılar için hizmet borçlanması yapılamaz.
Emekli Sandığı ve BAĞ-KUR’luların hak sahipleri ise eksik prim günlerini tamamlamak için hakları varsa askerlik veya doğum borçlanması yapabilirler. Ölen kişinin askerlik veya doğum borçlanması hakkı varsa ve daha önce borçlanmamış ise eşi veya çocukları hizmet borçlanması yaparak ölüm aylığı bağlatabilirler. Borçlanma yaparken sadece eksik günleri tamamlayacak kadar borçlanma yapmak yeterlidir.
BAĞ-KUR’da prim borcunu ödemeyenlerin sigortalılık süresi durdurulmuş olabiliyor. Bu şekilde durdurulmuş prim günü bulunan BAĞ-KUR’luların hak sahipleri, söz konusu süreleri ihya ederek ölüm aylığı bağlatabilirler. Ancak, kısmi ihya yapılamıyor. İhya yapılırken durdurulmuş sigortalılık süresinin tamamının priminin ödenmesi gerekir.
ÖLÜM AYLIĞI AİLE İÇERİSİNDE NASIL PAYLAŞILIR?
Ölen sigortalının eşine emekli aylığının yüzde 50'si oranında dul aylığı bağlanır. Aylık bağlanmış çocuğu bulunmayan dul eşine ise bir işte çalışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde yüzde 75'i bağlanır.
Çocukların her birine yüzde 25 oranında pay verilir. Kız çocukları evlenene kadar ölüm aylığı alabilir. Erkek çocuklar 18 yaşına kadar yetim aylığı alabilir. Lise ve dengi öğrenim görenlerde 20, yüksek öğrenim görenlerde ise 25 yaşına kadar aylık ödenir.
Evlenen kız çocuklarına, 24 aylık yetim aylığı tutarında çeyiz yardımı yapılır.
ÇALIŞMA GÜCÜNÜ KAYBEDEN ÇOCUĞA AYLIK NASIL VERİLİR?
Çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında kaybetmiş erkek çocuklar, herhangi bir işte çalışmaması veya kendi çalışmalarından dolayı gelir ve aylık bağlanmaması halinde yüzde 25 oranında yetim aylığı alırlar.
ANNE VE BABAYA ÖLÜM AYLIĞI VERİLİR Mİ?
Hak sahibi eş ve çocuklardan artan hisse bulunması halinde, aylık geliri net asgari ücretten az olan ana ve babaya yüzde 25 oranında ölüm aylığı bağlanır. Ana ve babanın 65 yaşın üstünde olması halinde ise artan hisseye bakılmaksızın aylık ödenir.
