Ücretlilerin gelirlerinin enflasyona karşı yenilmesinin göstergesi olarak açıklanan veriler dar ve sabit gelirlilerin gıda ağırlıklı harcamaları baz alarak oluşturuluyor. TÜRK-İŞ Araştırmasının 2023 Nisan ayı sonucuna göre; Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 10 bin 135,50 TL’ye yükseldi.
Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 33 bin 14,66 TL’ye çıktı. Bekar bir çalışanın "yaşama maliyeti" ise aylık 13 bin 167,15 TL’ye yükseldi.
Mutfak enflasyonu
TÜRK-İŞ’in verilerine göre “mutfak enflasyonu”ndaki değişim Nisan 2023’te şu şekilde: Ankara’da yaşayan dört kişilik bir ailenin “gıda için” yapması gereken asgari harcama tutarındaki artış bir önceki aya göre yüzde 5,67 oranında gerçekleşti. Dört aylık değişim oranı ise yüzde 24,65 tespit edildi. Son on iki ay itibariyle değişim oranı yüzde 90,38 oldu. On iki aylık ortalamalara göre değişim oranı yüzde 115,74 olarak hesaplandı.
Harcama gruplarına göre değişim
TÜRK-İŞ hesaplamasında temel alınan ve doğrudan piyasadan derlenen fiyatlara göre, gıda ürünlerinde Nisan 2023 itibariyle gözlemlenen değişim harcama gruplarına göre şu şekilde oldu:
● Süt, yoğurt, peynir grubunda;
Süt ve yoğurt fiyatları sınırlı düzeyde azalırken, peynir fiyatı biraz arttı
● Et, tavuk, balık, yumurta, kuru baklagiller, yağlı tohum ürünleri grubunda;
Bu gruptaki tüm hayvansal protein kaynaklarında yüksek fiyat artışı yaşadı. Ortalamada ilk kez balık 140 TL’yi, dana eti 300 TL’yi, kuzu eti ise 350 TL’yi geçerek rekor kırdı, yumurtanın tanesi 3,5 TL’ye dayandı. Bir ayda balık, kuzu, dana, tavuk, yumurta fiyatı sırasıyla yüzde 9, yüzde 21, yüzde 25, yüzde 11, yüzde 3 zamlandı.
15 Nisan’da başlayan açık deniz av yasaklarının başlamasıyla tezgahlarda balık çeşitliliği azaldı. Yeşil mercimek değişmezken kırmızı mercimeğin ortalama kilogram fiyatı yüzde 5 geriledi. Nohudun fiyatı sınırlı düzeyde düşerken kuru fasulyenin fiyatı yüzde 3, yağlı tohumların yüzde 8 oranında arttı.
● Ekmek ve tahıllar grubunda;
Bir ayda pirinç ve un fiyatlarında sınırlı düzeyde artış gözlemlendi. Bulgur yüzde 4, makarna yüzde 5 zamlandı. İrmik fiyatı yüzde 4 düştü. Ramazan ayı sonrası, Ankara’da ekmek fiyatı bu ay değişmedi.
● Taze sebze-meyve grubunda;
Semt pazarlarında yeşil soğan, kıvırcık gibi salata yeşilliklerinin ve pırasa, lahana gibi yeşil yapraklı sebzelerin fiyatları sırasıyla yüzde 20, yüzde 15 arttı. Gıda sepetinde bu ayın en yüksek zamamı yüzde 40’lık artışla 30 TL’ye kadar çıkan kuru soğanda yaşandı. Onu yüzde 33 ile patates izledi. Örtü altı sebzelerden patlıcan, kabak, domates ve salatalık fiyatları düşerken biber zamlandı. Fasulye ortalama 33 TL’den semt pazarlarında kendisine yer bulurken bakla ve bezelye fiyatları geriledi. Balkabağı ve limon bu ayda da zamlandı. Kış meyvelerinden mandalina ve greyfurt tezgâhları terk ederken portakal fiyatı değişmedi, armut fiyatı düştü. Geçen ay en az 40 TL’den pazarlarda satılmaya başlayan çilek bu ay 20 TL’ye kadar geriledi.
Erik, yenidünya, çağla gibi yeni yaz meyveleri ortalama 45 TL’den satılmaya başladı. Yerli muzun fiyatı 25 TL’ye kadar yükselirken ithal muz çok yüksek fiyatı sebebiyle alışverişlerde görücüye çıkamadı. Ortalama sebze kg fiyatı 20,26 TL, ortalama meyve kg fiyatı 19,02 TL oldu. Hesaplamada 26’sı sebze ve 6’sı meyve olmak üzere toplam 32 üründeki fiyat değişimi dikkate alındı. Ortalama meyve-sebze kg fiyatı bu ay 18,65 TL olarak tespit edildi.
● Temel yağ ürünlerinin bulunduğu grupta;
Son bir ayda ortalama ayçiçek yağı, tereyağı, margarin ve zeytinyağı fiyatları sabit kaldı.
● Son grup içinde yer alan gıda maddelerinden;
Tuz hafif düzeyde; yeşil zeytin yüzde 4, pekmez yüzde 6 zamlandı. Siyah zeytin, çay, reçel fiyatları düşük seviyede; bal yüzde 4, salça yüzde 5 geriledi. Ihlamur, şeker ve baharat fiyatları sabit kaldı.
