Birinci yılını dolduran Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinde 14 Mart Salı günü kelimenin tam anlamıyla bir dönüm noktası yaşandı, savaşın başından bu yana karşı karşıya gelmesinden korkulan süper güçler arasında ilk kez sıcak temas gerçekleşti. İşgal başlamadan önce ısınan Karadeniz'de, takvimler 2021 yazını gösterirken Rus savaş uçakları İngiliz savaş gemisi HMS Defender'a Kırım açıklarında ateş açtı. Bir çatışmanın kıyısından dönülürken, Türkiye işgal başlar başlamaz Şubat 2022'de Karadeniz'e geçen savaş gemilerine İstanbul ve Çanakkale boğazlarını kapattı.
Vladimir Putin'in saldırı emri vermesiyle NATO'nun doğu kanadındaki ülkelere on binlerce asker konuşlandıran ABD, işgale direnen Ukrayna'ya ise on milyarlarca dolarlık silah gönderdi. ABD'nin Ukrayna'ya sunduğu destek yalnızca silah değildi. Bütün istihbarat potansiyelini sahaya süren Pentagon, sık sık Karadeniz semalarında casus uçaklar uçurdu.
Geçen hafta, Karadeniz üstünde sıra dışı bir uçuş kaydedildi. ABD ordusuna ait bir RQ-4B Global Hawk, Sinop ve Sivastopol arasında garip manevralar yaptı. Uçuş takip sistemi Flightradar24'e yansıyan manevralarda, Amerikan insansız hava aracının Karadeniz'in tam ortasında defalarca doğu-batı yönünde seyrettiği görüldü.
Aynı insansız uçak, bir gün sonra sabah saatlerinde İtalya'nın güneyindeki Sicilya Adası'ndan havalanıp doğuya yöneldi. Yunanistan'ın üstünden geçip Kuzey Ege'ye ulaşan RQ-4B Global Hawk, sabah saatlerinde Flightradar24'te canlı olarak en fazla takip edilen araçtı ve Bulgaristan hava sahasından Karadeniz'e doğru uçtu. Söz konusu tuhaf manevralardan birkaç gün sonra yine Karadeniz'de dünyayı sarsan bir çarpışma kaydedildi. Karadeniz semalarında seyreden ABD'ye ait bir insansız hava aracı, Rus savaş uçakları tarafından düşürüldü.
Karadenizde çarpışma, konumu bilinmiyor Tüm gözler Türkiyede
Uluslararası hava sahasında ilerleyen MQ-9 tipi (Reaper) Amerikan drone'unun önü Rus Su-27 jetleri tarafından kesildi. ABD ordusu, iki Rus savaş uçağının çarpışmadan önce birkaç kez MQ-9'un üzerine yakıt boşalttığını ve muhtemelen insansız hava aracının görüşünü engellemeye ya da hasar vermeye çalıştığını duyurdu. İnsansız hava aracının önünde birçok tehlikeli manevraya imza atan Su-27'lerden biri, daha sonra MQ-9 Reaper'ın pervanesine Türkiye saatiyle sabah 09.03'te çarptı. Bunun üzerine ABD MQ-9'u Karadeniz'de uluslararası sulara düşürmek zorunda kaldı.
Haberin şok dalgaları yayılırken tüm gözler ABD ve Rusya'ya çevrildi, Rusya'nın Washington Büyükelçisi ABD Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı. ABD Hava Kuvvetleri'nin Avrupa ve Afrika Komutanı General James Hecker, "ABD ve müttefiklerinin uçakları uluslararası bölgede operasyonlarını sürdürmeye devam edecek. Rusları, profesyonel ve güvenli hareket etmeleri konusunda uyarıyoruz" diyerek Moskova'ya rest çekti.
Rusya Savunma Bakanlığı ise, uçaklarının Karadeniz üzerinde uçan MQ-9'u takip ettiğini kabul etti ancak uçaklar arasında doğrudan temas olmadığını ve insansız hava aracının 'sert bir manevra' sonrası düştüğünü savundu. Amerikan Dışişlerine çağrılan Rus büyükelçi Anatoly Antonov, Moskova'nın Washington'la bir çatışma peşinde olmadığını belirtip olayı bir provokasyon olarak gördüklerini söyledi.
'EN DİKKAT ÇEKİCİ ÇATIŞMA'
BBC Diplomasi Muhabiri Paul Adams, "Rusya jetleri ve ABD İHA'sının karşı karşıya gelmesi ve İHA'nın Karadeniz'e düşmesi, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinden bu yana ABD ve Rusya arasında kamuya yansıyan en dikkat çekici çatışma. Bu beraberinde getirdiği birçok soru işaretinin yanında, tehlike dolu bir anı da işaret ediyor. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Stratejik İletişim Koordinatörü John Kirby, son haftalarda başka 'karşılaşmaların' da olduğunu ancak sonuncusunun 'farklı' olduğunu söyledi" deyip ekliyor: "Bu bir kaza mıydı? ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon) Sözcüsü Pat Ryder 'Rusya pilotlarının eylemleri güvenli ve profesyonel değildi. Hareketleri kendilerini açıklıyor' açıklamasını yaptı. Peki, Rus pilotların davranışları - ABD, İHA'nın rotasına benzin boşaltıldığını da iddia ediyor - gerilimin yükseldiğinin bir işareti mi? Pentagon'a göre tüm olay 30-40 dakika kadar sürdü. Ryder'a göre o süre içinde Amerikan ve Rus orduları arasında doğrudan bir iletişim olmadı. ABD'li yetkililer olaya karışan Rus Su-27 jetlerinde de büyük ihtimalle hasar oluştuğunu, bunun da çarpışmanın 'kasıtlı olmadığının' bir göstergesi olduğunu belirtiyor."
KONUMU SIR GİBİ SAKLANIYOR
Adams, analizinin devamında "Peki bu olay, Amerika'nın Karadeniz üzerindeki keşif amaçlı drone operasyonlarının ve bunların Ukrayna'ya sağladığı faydanın geleceği için ne anlama geliyor?" sorusunu yöneltti: "Kirby 'Eğer Rusya'nın bize vermek istediği mesaj 'Karadeniz üzerindeki uluslararası hava sahasında uçmayın'sa, bu mesaj başarısız olacaktır çünkü bu olmayacak' dedi. Washington İHA'ya ne olduğu konusundaysa ağzını sıkı tutuyor. Çarpışmadan sonra MQ-9'u uzaktan uçuran pilotlar aracı Karadeniz'e düşürmek zorunda kaldı. Pentagon sözcüsü Ryder İHA'nın tam olarak nereye düştüğü veya Rus donanmasının araca ulaşıp ulaşmadığı konusunda bilgi vermedi. Bu tarz bir gözetleme teknolojisinin Rusya'nın eline geçmesi tabii ki Washington'ı mutlu etmez. Ukrayna'yı 'ne kadar sürerse sürsün' desteklemeye kararlı olan ABD Başkanı Joe Biden için bu hassas bir an. Ukrayna'nın Rus işgaline karşı koyabilmesinin tek sebebi Batı'dan giden silahlar değil. Rus donanmasının Karadeniz'deki hareketlerine ve Ukrayna'yı hedef alan füzelere dair eş zamanlı toplanan veriler de Ukrayna için hayati önemde. Washington bu gözlem operasyonlarını sürdürmek istiyor ancak güç kullanmaktan ve Moskova'yla doğrudan bir çatışmaya çekilme riskinden de endişe duyuyor." Rus haber televizyonları ve internet siteleri yalnızca Rusya Dışişleri Bakanlığı'nın resmi açıklamasını yorumsuz halde verirken, Batı medyasında Türkiye'yi de yakından ilgilendiren detaylar var.
NEW YORK TIMES: SALDIRI TAM OLARAK BİR KAZA DEĞİLDİ
New York Times'a konuşan Amerikalı yetkililer, son olayın Rusya'nın daha agresif bir döneme geçtiğinin işaretçisi olmadığı görüşünde. Gazeteye konuşan bir ABD'li yetkili, İHA'nın düşürülüşünün Rusya tarafından planlanmış bir satranç hamlesi olmadığını düşünüyor. Diğer yetkililer de bu olayın, ABD ve NATO'nun gözetleme uçaklarını taciz etmeye yönelik daha büyük bir stratejinin başlangıç vuruşu olmadığı görüşünde. Ancak New York Times'ın makalesi şöyle devam ediyor: "İHA'ya yapılan saldırı tam olarak bir kaza değildi. Örneğin aracın önüne benzin dökmek kasıtlı yapılmış bir hareket. Ancak ABD'li yetkililer, Rusların İHA'nın pervanesini kasıtlı olarak koparmadığını düşünüyor çünkü bu sadece İHA'nın değil, Rus Su-27'sinin de düşmesine neden olabilecek riskli bir hareketti. Üst düzey Amerikalı yetkililer aylardır Karadeniz üzerinde bir olayın ya da iletişimsizliğin daha büyük bir soruna yol açmasından endişe ediyordu. Rus jetleri Karadeniz üzerinde sıklıkla ABD ve müttefiklerinin uçaklarının yolunu kesiyor. Amerikalı yetkililer bu olayların çoğunun profesyonelce ele alındığını söylüyor."
WSJ: ULAŞMAK TÜRKİYE'NİN YASAĞI NEDENİYLE ZOR OLABİLİR
Wall Street Journal ise düşen İHA'nın ABD tarafından 'kurtarılmasının' pek de mümkün olmadığına dikkat çekiyor: "Drone'u kurtarmak zor olabilir. ABD donanması, Rusya'nın Şubat 2022'deki Ukrayna işgalinden kısa süre sonra Karadeniz'deki operasyonlarını durdurdu. Gemilerin Karadeniz'e girişini kontrolü altında tutan Türkiye, savaş başladıktan sonra Boğaz'ı savaş gemilerinin geçişine kapattı. Rusya ise Karadeniz'deki savaş gemilerini kullanmaya devam ediyor". CNN'e konuşan emekli korgeneral Mark Hertling ise Rusya'nın bu tarz eylemleri Karadeniz üzerinde sıklıkla sergilediği ve Karadeniz'i kendi gölü gibi gördüğünü yorumunu yaptı.
THE GUARDIAN: YANLIŞ HESAP KORKUSU
İngiliz gazetesi The Guardian, haberi "Rus savaş jeti ABD dronuyla Karadeniz'de çarpıştıktan sonra yanlış hesap korkusu artıyor" diyerek manşetten verdi. Haberin spotunda "ABD Rusya'yı Batı Kırım Yarımadası sularında 'güvenli ve profesyonel' olmayan bir yolla MQ-9 Reaper dronunu düşürerek yolunu kesmekle suçladı" cümlesi yer aldı.
AL JAZEERA: ÇOK HASSAS BİR AŞAMA
Gelişmeyi manşetinden canlı blogla aktaran Al Jazeera'ye konuşan Elisabeth Braw, Rusya'nın ABD insansız hava aracını düşürmesindeki zamanlamanın çok hassas bir aşamaya işaret ettiğini söyledi. Washington merkezli Amerikan Enterprise Enstitüsü'nde kıdemli uzman olan Braw, ABD ve Rusya arasında kamuoyu tarafından bilinen doğrudan ilk gerçek temasın yaşandığını vurguladı.
TASS AJANSI: RUS ORDUSU HAKKINDA BİLGİ TOPLUYORDU
Rus Tass haber ajansı, Rusya'nın Washington Büyükelçisi Anatoly Antonov'un, ABD İHA'sının bölgede Ukrayna ordusu adına keşif yaptığını söylediğini aktarıyor. Rus büyükelçiye göre ABD İHA'sı, Ukrayna ordusunun Rus topraklarına ve ordusuna ileride yapacağı saldırılar için istihbarat topluyordu. Antonov şöyle devam etti: "ABD ordusunun sınırımıza bu kadar yakın bölgedeki kabul edilemez eylemleri bizim için endişe yaratıyor. Bu tarz keşif uçuşlarının ne için yapıldığını çok iyi biliyoruz. ABD'den binlerce mil ötede ne yapıyorlar? Cevap çok açık - Kiev rejimi tarafından topraklarımıza ve ordumuza saldırmak için kullanılacak istihbaratı toplamak. ABD'nin medyada daha fazla spekülasyon yapmaktan kaçınacağı ve Rusya sınırları yakınındaki sortilerine de son vereceği gerçeğinden yola devam etmek istiyoruz."
